En defensa do galego

Parece ser que defender o galego en Galiza aínda precisa xustificación. Mesmo se acusa a algunhas persoas de viviren do galego. Eu non vou dar argumentos para defenderme por querer que sigamos sendo quen somos.
Simplemente vouvos deixar un vídeo feito por xente nova que non renuncia á súa lingua e que se sente orgullosa dela. Mesmo reivindican o galego propio da súa zona xeográfica.

Ademais de erguerse voces en defensa do galego en Galicia, tamén empezan a oírse fóra dela. Isto pode verse no seguinte vídeo.

Sobre violencia de xénero

Buscando información sobre a violencia de xénero con motivo da celebración do Día Internacional contra a Violencia de Xénero, o 25 de Novembro, atopei algúns materiais interesantes no blog trafegandoronseis. En particular, recoméndovos os Haikus ilustrados de varios autores galegos sobre o tema.

Traballos de outono

Velaí algúns dos traballos realizados polo alumnado para celebrar o Samaín ou a propósito do outono no presente curso.

Os alumnos de 1º de ESO fixeron poemas coa axuda de Fabio, o profesor de Atención Educativa, que os ilustrou.

Outros alumnos de 1º de ESO e 3º de ESO realizaron diversos traballos como murais, contos ou tallaron cabazas para o Samaín.

Adiviñas

Un matrimonio maior de Farbán que coñecín o mes pasado, aínda que eles coñecen a maior parte da miña familia, contoume estas dúas adiviñas. Para intrigarvos un pouco, non vou dar de momento as solucións.

1. Que cousiña cousa é que canto máis alta está máis pronto se lle chega?

                                 Imaxe extraída da Wikipedia: CC (dominio público)

2. Que cousiña cousa será: métese o duro no mol e cólgalle o piringol?

Unha variante da segunda é:

3. Que cousiña cousa é: métese o duro no brando e vai abaneando?

                                            sanci.es

Engado outra que me dixera hai un tempo Xosefa, que forma parte do persoal non docente do centro, e que está relacionada co outono.

4. Cando pinguele pingaba, funguele fungaba. E cando pinguele non pingaba, funguele non fungaba.

                                  Imaxe extraída da Wikipedia: CC-BY-SA (BenHur)

(Imaxe extraída de Wikipedia: CC - BY - SA (Lord Koxinga)

A formación da Lingua Galega

Presentación: formación da lingua galega from Mxlc199

Frases feitas e refráns sobre o tempo.

XANEIRO:

- Xaneiro que non enche o regueiro, non é colleiteiro.
- Xaneiro xeadeiro.
- Xaneiro xeadeiro, febreiro porraqueiro, marzo espanadeiro, abril augas mil.
- En xaneiro planta o teu alleiro.
- Xaneiro porraqueiro, nin boa meda nin (bo) palleiro.
- Xaneiro heloso, febreiro febroso, marzo airoso, abril chuviñoso, maio pardo, San Xoán claro, Santa Marina clariño, agosto arder, setembro beber.
- En xaneiro, sete lobos  no carreiro.
- O lobo en xaneiro, sete e sete no carreiro; en abril, cátame no cubil; en maio, xa son bon gaio; en Santa Mariña, cátame pola cabritiña; en Santos, xa mato o toro nos campos (Christian, Vilardomato).
- San Amaro verdadeiro é o 15 de xaneiro (Adriana, Monforte).
- O 1 de xaneiro, o salto dun carneiro.
- No xaneiro, sete e sete no carreiro.
- Se no xaneiro canta a ra, no maio xa calará.
- San Antonio verdadeiro o 17 de xaneiro e a súa festa lle fan o 13 de San Xoán.
- Se queres ter bo alleiro, bótao no mes de xaneiro.
- En xaneiro, as verzas saben a carneiro, en maio darllas ao criado e en outono, volven ao mesmo dono.
- En xaneiro sube ao outeiro; se ves verdear, ponte a chorar; se ves blanqear, ponte a cantar.
- En xaneiro, torretiñas de pan a medrar.

FEBREIRO:

- A xeada de febreiro, mata a vaca e mailo leiro.
- Febreiro frebas dá; se non as deu xa as dará.
- Febreiro, frebas dá; se non a deu xa as dará, ou no principio ou no final.
- En febreiro, cada chouta seu regueiro.
- Febreiriño corto, cos seus vinteoito; se tivese máis catro, non quedaría can nin gato, nin rato no burato, nin cornas ao carneiro, nin orellas ao pigureiro (Adriana).
- Vaite febreiro, cos teus días vinteoito, que se duraras máis catro, non quedaba can nin gato (Fabio).
- Febreiriño corto, cos seus días vinteoito; se duraras máis catro, non quedaba can nin gato, nin hastas ao carneiro, nin orellas ao pigureiro (meu, Sarria).
- En febreiro, entra o sol en calquera regueiro.
- No febreiro, se ves verdegar, súbete ao alto, e ponte a chorar e, se ves negrear, ponte a cantar.
- En febreiro, soniño de carneiro; en marzo, soniño no brazo.

MARZO:

- Cando o marzo maiea, maio marcea.
- Marzo ventoso, abril chuviñoso.
- Se en marzo oes tronar, prepara as cubas e mais o lagar.
- Marzo airoso, abril chuviñoso, sacan a maio florido e fermoso.
- Se o cuco non vén entre marzo e abril, o cuco morreu ou non quere vir (Miriam López).
- Marzo marcial, cara de lobo, cara de can.
- Marzo espigarzo.
- Marzo marzán, pola maña cara de rosa, pola tarde cara de can.
- O sol de marzo mata a dama no palacio, o sol de abril mata ao porco no cubil, e o de maio mátao no pasto (meu, Sarria).
- Marzo marzoco, treboadas e raiolas; a marzo gabo cando non retorce o rabo (Eva, Terra Chá)
- Cando marzo retorce o rabo, non deixa ovella nin pastor sano (Eva, Terra Chá)


ABRIL:

- Abril, augas mil.
- Augas de abril, caben todas nun barril.
- Abril augas mil, caben todas na boca dun barril.
- En abril, espigas mil (Alicia, Becerreá).
- O sol de abril mata a porca no cubil.
- O abril frío e mollado enche o cileiro e farta o gado.
- En abril, augas mil, e que non salian do seu carril.
- Abril frío e fornos quentes, alegría pos meus dentes (Eva).
- Abril sempre será ruín ao entrar ou ao salir.

MAIO:

- Maio paio, San Xoán claro, valen máis cós bois e o carro.
- Detrás de maio vén San Xoán e despois Santa Mariña.
- Maio sen ballós é como home sen collós.
- Auga en maio, pan todo o ano.
- En maio, aínda a vella queima o tallo.
- Maio pardo, San Xoán claro, valen máis que  mula e o carro.
- Maio pardo e San Xoán claro en Santa Mariña dan o resultado.
- No maio, a vella queima o saio.
- Ata o corenta de maio, non quites o saio.
- Días de maio, días de amargura; inda non amanece, xa é noite escura (refírese á longura dos días que os fai penosos para o que traballa duro).
- En maio, de sono caio, xa coa maiola, xa co traballo (Eva, Terra Chá)

XUÑO (SAN XOÁN):

- Mes de San Xoán, mes de fogueiras, sardiñas e pan.
- San Xoán claro, vale máis cás mulas e o carro.
- En San Xoán, anda o cabalo ruán no pan (Alicia, Becerreá).
- A auga de San Xoán, leva o viño e non dá pan.
- No San Xoán, a sardiña molla o pan.
- Por San Xoán saca as patacas e recolle o pan (Lucía Glez., Quiroga).
- En San Xoán tanto queixo coma pan.

XULLO:

- Cando Santiago é normal, pouca auga na fonte e menos no manantial.
- Cando o Santiago non mexa, Santa Ana levanta a saia (se non chove o día de Santiago, chove ao día seguinte; meu, Sarria).

AGOSTO:

- No mes de agosto, tosto.
- A chuvia no mes de agosto non é auga, é mel e mosto.
- Agosto, frío no rostro.
- A lama de agosto bota ao home a pedir.
- A lama de agosto e o vento de abril, Deus nos libre dil (Teresa).
- En agosto secan os montes e en setembro as fontes.

SETEMBRO:

- As castañas, en agosto arder e en setembro beber.
- Setembro froiteiro, ledo e festeiro (Christian , Vilardomato).
- San Miguel das uvas maduras, moito me tardas, pouco me duras.
- San Miguel das uvas maduras, tarde vés e pouco duras.
- Choiva outoneira por San Mateo, a primeira. Vendima feita e palleiro cerrado, fóra criado (Lucía Glez.).

OUTUBRO

- Ano de moitos ourizos, non prepares o canizo (Lucía Glez.).
- Por San Froilán, mete a rella e terás pan (Lucía Glez.).

NOVEMBRO:

- De Santos a Navidades, inverno de verdade.
- Polo San Martiño, saca ao porco do camiño (meu; alude ao costume de botar os porcos pacer fóra no bo tempo. Logo métense na corte para cebalos).
- Polo San Martiño, mata o porquiño.
- En Santos, neve nos campos.
- Dos Santos ao Nadal, bo é chover e mesmo nevar (Christian).
- Polo San Martiño, mátase o porquiño.
- Por Santos, neve nos altos.
- Polo día de Santos, neve nos campos.
- No mes de Santos, neve nos campos.
- Por San Martiño, acaba a sementeira, barra o teu viño (Lucía Glez.).

DECEMBRO:

- En decembro, fume na lareira e auga na lameira (Christian, Vilardomato, Ribas de Sil).
- O mes de Navidad, non plantes horto nin vaias ao horto nin capes porco.
- Non esperes para Nadal o que non recolliches en maio.

Cousas do Courel

A nosa compañeira Conchi, a nova secretaria, agasallounos cun interesante material sobre o tempo, grazas á súa sogra, Erundina López Rivera (Castroportela de Courel) quen, con 93 anos, mantén as lembranzas e a memoria do pasado. O noso agradecemento ás dúas pola súa colaboración para podermos transmitilo.

Entre o léxico sobre os fenómenos atmosféricos chamáronnos especialmente a atención as troneiras (nubes que presaxian o trono), inverneira (para o que outros chamamos invernía, o tempo típico do inverno con friaxe e choiva) ou traspoñerse o sol (para poñerse o sol). En Sarria recollín tamén unha fermosa expresión para o mesmo feito: meterse o sol no buraco.

Tamén son moi interesantes os ditos e refráns de Erundina sobre o tempo:

a) "Se vai a nube por Rendar,

colle o mallo e vai mallar."

 "Se vén nubrado por Quiroga,

vulve pola capa nova."

 "Se vai o nubrado polo Cebreiro,

colle a capa e o sombreiro".

b) "Por Santos, neve nos campos".

c) "Por San Vicente, hora crecente".

d) "Polo San Brais, dúas horas máis".

e) "Corre maio polo pan,

que te pilla San Xoán;

detrás vén Santa Mariña

para segar a gaveliña."

f) "En abril está a loba no cubil.

En maio son coma un gaio.

En San Xoán, bótanlle a carreira ó can.

En Santa Mariña,matan a cabritiña.

En agosto, sáltanlle ó boi no rostro".

 (o texto refírese ao proceso que segue o lobo segundo vai medrando)

Velaí algunhas fotos do Courel que nos cedeu Conchi e que permiten facerse unha idea da beleza das súas paisaxes.

Mitos de Romanía e Moldavia sobre a chegada da primavera: martisor

1.O mozo que liberou o Sol

Un dos mitos sobre a tradición narra que o Sol baixou á Terra camuflado na imaxe dunha fermosa doncela. Un zmeu secuestrouna e meteuna na cadea nun palacio. Daquela, os paxaros detiveron o seu canto, os nenos perderon a ledicia e as ganas de xogar e todo o mundo ficou sumido na desesperación.

Ao saber o que pasaba, un mozo afouto decidiu dirixirse ao palacio para liberar a doncela. Cando deu localizado a prisioneira, desafiou ao zmeu a unha loita, conseguindo liberala, e o Sol elevouse iluminando de novo toda a Terra; chegou a primavera e volveu a dita ao mundo. Pero o valoroso mozo, ferido de morte na batalla, agonizaba e o seu sangue esparexíase pola terra entrando en contacto coa neve, e alá onde o sangue e a neve se fundían nacían unhas flores con forma de campaíña que anunciaban a primavera.

Os campesiños honraron a memoria do mozo ligando nun mesmo fío dúas flores, unha branca e outra vermella. Esta simbolizaba o amor pola beleza e lembraba o sacrificio do heroe, e a branca a primeira flor da primavera.

O Mărțișor é un obxecto de diversas formas, mesmo unha xoia, no que se engarzan as dúas cores. É moi popular e mesmo se vende nas rúas como recordo típico.

2.A loita da primavera co inverno

Outro mito, con orixe en Moldavia, di que o primeiro día do mes de marzo a fermosa Primavera chega á beira dun bosque e observa como, nun claro, hai un arbusto cheo de espiñas e baixo a neve nacen unhas flores con forma de campaíña. A Primavera decide axudar a que medren e, para iso, tenta arredar a neve e as espiñas, mais o Inverno, enfurecido, convoca o vento e a lazada (xeada), ordenándolles destruílas. Entón, as flores quedan totalmente conxeladas.

A Primavera tenta protexelas coas mans, feríndose cunha espiña. Da ferida abrolla unha pinga de sangue que, ao caer sobre as flores, devólvelles a vida, e así a Primavera vence o Inverno. Por iso as cores do martisor son o vermello do sangue e o branco da neve.

A tradición pervive en Romanía e Moldavia na maioría das aldeas e vilas. En marzo e a principios de abril pendúranse os martisori nas árbores e crese, que pedindo nese momento un desexo, este ha de cumprirse. Nas zonas rurais de Transilvania pendúrase das portas das casas, das fiestras ou dos cornos dos animais domésticos para escorrentar os malos espíritos.


Póñovos algunhas imaxes do mărțișor para que vos fagades unha idea de como é.

Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY - SA (Turbojet)

Imaxe extraída de Flickr: CC - BY - NC (olahus)

Redaccións dos alumnos sobre tradicións relacionadas coa chegada da primavera

A actividade consistía en buscar información sobre tradicións de celebración da chegada da primavera en distintos lugares do mundo. Eu atopei unha sobre Romanía: o martisor (e comprobei que Claudia, a nosa alumna romanesa, a coñecía). Entre as dos alumnos escollín dúas: 

1. A chegada da primavera en Suíza 

En Suíza, a primavera comeza, como no resto de hemisferio norte, o 21 de marzo e remata o 21 de xuño, cando chega o verán.

Durante esta estación os días van alongándose, o sol sae cada día un pouco antes, e ponse un pouco despois, sendo a noite máis curta e o día máis longo.

A primavera identifícase coa vida, co sol, co aire, coa cor e flores multicolores.

En Zurich, Suíza, a primavera comeza oficialmente co tradicional festival de "Secheseläuten", que se celebra normalmente o terceiro domingo e luns do mes de abril. Esta palabra significa "badaladas ás seis" e con elas os artesáns sinalaban a fin da xornada laboral.

A festa comeza o domingo co desfile polas rúas duns dous mil nenos vestidos con traxes tradicionais e históricos de Suíza, e o luns desfilan as asociacións de gremios e, ao remate, queiman un boneco de trapo en forma de boneco de neve chamado "Böögg", e que leva a cabeza chea de petardos. A queima faise ás seis da tarde, cando repican as campás da catedral. Isto significa a fin do inverno.

Crese que canto antes estale a cabeza do boneco, máis longo e caloroso será o verán.

Imaxe extraída de Flickr: CC - BY - NC - ND (tö)

                   David González Armesto, 3º ESO

2. Festival de primavera en Xapón

Tódolos anos, coa chegada da primavera, ocorre un dos eventos máis agardados no Xapón: a floración das cerdeiras.

As cerdeiras, "sakura" en xaponés, pasan a maior parte do ano como unha árbore simple con follas verdes. No inverno pérdenas, mais coa chegada da primavera cóbrense de fermosas flores. Nelas ven os xaponeses a esperanza, a renovación, a alegría, da que se contaxian as persoas.

Aproveitando o pouco tempo que dura este agasallo, os xaponeses celebran o seu festival de "hanami" (hana significa "flor" e -mi "ver") e reúnense coas familias a amizades para comer á sombra das cerdeiras e, compartindo a comida que todos aportan, celebran a vida. De feito as cerdeiras representan na sociedade xaponesa o efémero da vida humana, xa que as súas flores duran unha ou dúas semanas.

A antigüidade do hanami reflectiuse na arte xaponesa, e xa aparece mencionado en "Kojiki" (712), unha das primeiras obras de literatura. Na poesía da era "Heian" (794-1185), aparecen as cerdeiras como un símbolo da delicadeza da natureza e do ser humano.

 Imaxe extraída da Wikipedia: dominio público.

                   Sabela Durán Cano, 3º ESO

"Penélope" de Díaz Castro

Este é o poema máis coñecido do autor. Trátase dunha magnífica composición, unha das máis fermosas sobre Galicia. 

O autor, Xosé Mª Díaz Castro, pertence á Xeración do 36. Polo tanto tocoulle vivir as duras circunstancias da guerra. Insírese na corrente humanística e clasicista iniciada por Aquilino Iglesia Alvariño (autor do primeiro libro de poesía publicado na posguerra, Cómaros verdes, 1947). O xénero literario é poesía lírica, xa que fala de emocións e sentimentos do poeta. En canto á temática, mestura paisaxismo e poesía social.

O título alude ao mito de Penélope, esposa de Ulises, quen, segundo conta a Odisea de Homero, agarda o retorno do seu home tecendo de día e destecendo de noite. Igualmente, Galicia espera pacientemente ver cumpridos os seus soños, pero o pouco que adianta é frustrado por un novo atraso.

O poema reflicte o carácter incerto e vacilante da historia da Galicia moderna (no século XIX pérdese a harmonía do Antigo Réxime sen haber unha solución de recambio; no comezo do XX, pese a algúns cambios, non se produce unha transformación económica e social profunda. Isto tivo como consecuencia directa a emigración).

O tema central é a esperanza constantemente frustrada de Galicia ou a frustración histórica da sociedade galega. Como temas secundarios aparecen os seguintes: a esperanza, a intrahistoria, a emigración.

A esperanza móstrase pouco dinámica ("se espreguiza") e é un elemento da intrahistoria, é dicir, do vivir cotián e milenario do pobo ("aran os bois e chove", "sabas de mil anos"); o inmobilismo que sucede a cada va esperanza parece consubstancial a ese vivir intrahistórico ("a tea dos teus soños non se move"). Entroncada tamén con ela está a emigración ("un bruar de navíos moi lonxanos"). A esperanza do regreso dos emigrantes semella afastada no espazo e no tempo ("traguerán os camiños algún día/a xente que levaron").

Polo que respecta á linguaxe,

a) no nivel fónico, o autor emprega o recurso do fonosimbolismo. Repite os fonemas vocálicos posteriores (o aberto e o pechado): "a tea dos teus sonos non se move" (verso 2)

"desorballando os prados coma sono" (verso 13). Así indica indica a escuridade anímica e visual. Tamén repite o fonema vocálico posterior /u/ no verso 15: "enterrando suco a suco o outono" para aludir a grisenta estación outoniza asociándoa a un estado de ánimo depresivo.

A métrica é lixeiramante irregular: o poema ten versos hendecasílabos, agás o 4º que é heptasílabo. A rima é consoante abrazada cada catro versos.

b) no nivel gramatical, o poema comeza cunha elipse verbal, repetida nos versos 1 e 16:"Un paso adiante i outro atrás, Galiza". Así céntrase a atención nos dous polos deste movemento pendular e no suxeito que a realiza, suprimíndose a forma verbal da acción. Deste xeito suxírese a inmobilidade.

O movemento pendular tradúcese gramaticalmente no uso de estruturas binarias:"un paso adiante i outro atrás", "suco vai, suco ven".

Hai tamén paralelismo entre dous versos referidos á frustración das ilusións: "i a tea dos teus sonos non se move", "a espranza nos teus ollos se espreguiza".

c) no nivel léxico-semántico, o campo semántico dominante é o da vida rural: aran, bois, suco, camiños, prados ...

Os topónimos indican o espazo concreto: Galiza, Parga, Pastoriza ... Os fenómenos naturais complementan esa asociación semántica: chuva, chove, desorballando ...

Como recursos deste nivel hai metáforas: os "pasos" son saltos cualitativos na evolución social; "a tea dos sonos" equivale ó conxunto das aspiracións de Galiza. A emigración está suxerida pola metonimia "bruar de navíos". O lento transcorrer do tempo non se ve alterado polos constantes "pasos" adiante e atrás que se anulan.

Tamén aparecen prosopopeas que humanizan a natureza e a Deus, únicas forzas nas que parece confiar o poeta: "a esperanza se espreguiza", os camiños "traerán a xente" ..., "o outono vaise enterrando".

d) no nivel pragmático, o emisor está fóra do texto, é omnisciente, pois domina de maneira panorámica a xeografía de Galicia e tamén as súas interioridades anímicas. O único receptor directo é Galicia, a quen se dirixen as dúas primeiras estrofas e é tamén o personaxe do poema.

A estrutura é circular pois o poema abre e pecha coas mesmas palabras. A estrutura interna réxese por un movemento pendular que non significa avance, nin sequera permanencia, senón atraso.

O poema foi unha chamada de atención para espertar as conciencias dos seus coetáneos sobre a Galicia real. Eles entendérono e sentíronse identificados con el. De aí o seu éxito.

A información deste comentario está tirada na súa maioría do libro Comentário de textos literários, de varios autores, Ed. Alhena, Madrid, 1986.

Unha das versións musicadas do texto podedes vela aquí:

Tradicións relacionadas coa celebración da primavera

O curso pasado comezamos a investigar sobre a tradición dos maios en Galicia e realizamos por primeira vez no centro un maio, coa colaboración do Seminario de Tecnoloxía, entre os alumnos de 1º ESO e 4º ESO PDC e o profesorado de Lingua Galega. A cousa estivo animada: fíxose un maio figurativo con materiais recollidos no entorno que quedou bastante ben;  recitáronse cantigas dos maios (coa participación do alumnado de 1º e 3º de ESO) e asemade realizáronse outras actividades para conmemorar o Día das Letras Galegas (como lecturas de textos teatrais do autor homenaxeado, Roberto Vidal Bolaño, realizadas polo alumnado dos diferentes cursos). Para amenizar o acto, incluíronse tamén audicións de música galega, separando as distintas partes da actuación dos alumnos.

No presente curso, o alumnado de 3º de ESO buscou información sobre outras tradicións europeas ou mundiais de celebración da chegada da primavera e iso permitiunos coñecer, á parte dos maios, tradicións doutros pobos que teñen que ver cos ciclos de renovación da vida e dos froitos que se dan en diferentes lugares e que contan con orixes moi antigas.

Os estudosos falan de que estas tradicións, con diferentes festas e ritos, se remontan á Prehistoria e tamén teñen relación co mundo grecorromano (culto a Ceres, Demeter, maia...).

Clodio González Pérez divide estas celebracións en agrarias e lúdicas ou festivas.

Entre as primeiras están algunhas como a de alumear o pan (que tiña por finalidade propiciar unha boa colleita), ou as enramadas (nas Rías Baixas hai a tradición de colocar ramos de xesta nas portas das casas o 1º de maio para afastar os malos espíritos; nos Ancares póñenllas ás vacas nos cornos e noutros lugares engalanan os barcos para propiciar un bo traballo).

Entre as segundas están os arcos de flores, os ramos de flores ou a árbore do maio (os mozos rouban unha árbore e colócana nunha praza, adórnana con flores e danzan arredor dela; a tradición ten relación coas cucañas que se fan en Castela; os mozos agatuñan pola árbore para obter a recompensa) e tamén os maios.

En canto aos tipos de maios, tradicionalmente falábase de dous: os humanos (un grupo de mozos cubertos de plantas e flores case por completo percorren as rúas cantando os maios; está vivo por ex. en Vilafranca do Bierzo) e os figurativos. Recentemente engadiuse outro tipo: os maios artísticos (reproducen escenas relacionadas coa vida cotiá do noso pobo con detalle e grande elaboración).

O noso será un maio figurativo, de forma cónica, feito cunha armazón de madeira e canas e rematado nunha cruz.

Finalmente, este ano empregamos no maio materiais como bugallos (Mari, a traballadora do bar e nai dun alumno, de San Clodio, díxonos que lles chamaban cantarolas, polo ruído que facían ao tiralas ao chan xogando, a modo de canicas; Xulia, alumna de 2º ESO recolleu algúns e tróuxoos), pampillos (as flores amarelas que se ven na 1ª foto), margaridas silvestres, fiúncho (=fiollo), fabacas, xestas, queiroas e piornos, rosas e calas. Na súa elaboración participou alumnado de 2º ESO e de 3º de PDC.

Recitamos poemas como O maio  de Manuel Curros Enríquez e algún outro máis.

                                   Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY - SA (Flickr upload bot)

E fomos ao Correlingua..

Por irmos ao Correlingua, saímos moi guapos en La Voz de Galicia e en El Progreso. As nosas pancartas eran as máis orixinais!

Algúns refráns sobre o mel e as abellas

Con motivo de traballarmos cun texto xornalístico de El progreso en 2º ESO, quixemos procurar frases feitas ou refráns que teñan que ver co tema do texto: os doces. Na Wikipedia atopamos sobre todo refráns sobre o mel e as abellas.

Imos trascribir aquí uns cantos:

- Polo San Miguel sabe o touciño a mel (está moi bo).
- Marzo marzán, cara de can; a mediodía enzamea a colmea e á noite morre a abella (trata sobre a variabilidade do tempo nese mes).
- Ovellas e abellas nas túas devesas e non nas alleas (sacaraslle mái proveito ao que ti tes que ao doutro).
- Máis moscas se pillan con mel ca con fel (con suavidade conséguese máis que con dureza).
- Mais moscas xunta entena de mel que ola de vinagre (co mesmo significado ca o anterior).
- Unha mala abella revolve unha colmea.
- Todos ao mel todos ao fel (hai que estar ás duras e ás maduras).
- Non está feito o mel para a boca do burro.
- Non está feito o mel pró fuciño do porco (as cousas boas son para quen sabe aprecialas).
- Auga de agosto, azafrán, mel e mosto.
- Chuvia polo agosto é mel e mosto.

Tamén podedes ler cousas interesantes sobre o mel nesta páxina.

                          Abella sobre unha planta de romeo. Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY - NC.  

Nadal: A historia da flor de Pascua.

Conta unha lenda mexicana que a primeira flor de Pascua apareceu grazas ás oracións duns irmáns campesiños. Como non tiñan cartos para ofrecer un agasallo á igrexa en honor a Xesús, leváronlle un ramo de herbas que puxeron a carón do pesebre no templo.
Ao pouco tempo, abrollou, como por encantamento, a primeira "Flor da Santa Noite". Apareceu como unha brillante estrela de cores vermella e verde no lugar onde eles puxeran o ramo.
A flor de Pascua foi cultivada en México polos aztecas, moito antes da chegada do cristianismo ao hemisferio occidental. Inicialmente, a planta asociouse coas relixións no século XVII, ao usala os frades franciscanos de México nas procesións do Nadal.
En 1825 foi introducida en Estados Unidos por Joel Robert Poinsett, o primeiro embaixador de Estados Unidos en México. El era un eminente botánico e sementou as plantas no seu invernadoiro en Greenville, Carolina do Sur, e logo enviou gromos aos xardíns botánicos e aos seus colegas horticultores (por iso se chama tamén poinsetia).
A flor de Pascua ten case todo o ano as follas verdes; porén, estas póñense de cor vermella brillante na época do Nadal. Moitos pensan que estas follas son os pétalos da flor, e que a verdadeira flor son os pequenos acios amarelos que ten no centro das brácteas (unha bráctea é unha simple folla disfrazada de pétalo).

A decoración foi realizada polo alumnado de relixión do centro.
A coroa de Nadal realizárona algúns alumnos de 4º de ESO.

Flores ventureiras.

Aproveitei a tarde en Quiroga para pasear á beira do río e coller unha presa de flores ventureiras. Estas inzaban o campo da ribeira enchéndoo de cores e recendos. Os primachorros (tamén chamados ben me quer, biloreta, ponmerendas ou margarida dos prados) semellaban un manto florido; os panqueixos (cáncere ou cancro) desprendían un suave e agradable recendo; as humildes violetas florecían en ramos e os xacintos salvaxes medraban entre as árbores.

Isto tróuxome á lembranza o coñecido poema de Antón Avilés de Taramancos, "Ter unha casa en Chachauí"

                                  XACINTO SILVESTRE. (Imaxe tomada en A Seara, Cedrón)

PANQUEIXO. Imaxe extraída da Wikipedia: dominio público.

PRIMACHORRO. Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY (Rotatebot)

Aí vos van uns anacos de poemas de Uxío Novoneyra, especialista da nosa poesía paisaxística.

PRIMACHORROS brancos!

panqueixo e amargueixos!

argana polos barrancos!

Folla podre nos reprexos!

...

NADA está lonxe.

Os campaíños das 

uces

cobren os montes

de furruxe.

UCES. Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY - SA (Bdk)

23 de Marzo: Día Mundial da Meteoroloxía.

Este efeméride creouse para conmemorar  o nacemento da OMM (Organización Meteorolóxica Mundial) coa sinatura do convenio por parte dos seus primeiros trinta membros. Arestora conta con 185 membros. A súa finalidade é a cooperación internacional en servizos e observacións meteorolóxicas, para promover o intercambio rápido da información meteorolóxica e para publicar estatísticas.

Preocupados polo cambio climático, pretenden axudar a previr as catástrofes naturais relacionadas coa meteoroloxía. Así mesmo, o Día Meteorolóxico Mundial quere chamar a atención acerca dos efectos da contaminación no clima, insistindo na necesidade de tomar algún tipo de medidas.

Neste día, queremos lembrar a sabedoría popular que mostra como traballar a terra de acordo co tempo. Queremos agraderlle a Teresa ternos proporcionado esta información, recollida en Muxa-Piñeiro (Lugo).

A esfenda e a demouca é en febreiro, 

bótanse as patacas en marzo raioleiro

e seméntase tamén trigo marceiro.

Bótase o millo da xente por abril,

cando o cuco saíu do cubil;

en maio longo estará sachado il.

Polos días grandes de San Xoán

cóllese a nabiña e o lume novo fan,

mércanse as fouciñas para segar o pan.

No mes da sega o sol pica moi duro;

cando se sega o pan, o trigo está maduro;

mes de moito traballo e moito apuro [...]

O de setembro é o mes de San Miguel;

para apañar as patacas non hai mes coma el;

é tempo de ver se os trobos teñen mel.

No outono hai que ir ao San Froilán;

mozos, homes, vellos e nenos, todos van

e voltan de présa para outonar o pan.

Polo San Martiño o porco non ha de berrar,

o capón no poleiro non ha de cantar;

fanse regos nos prados para regar.

O tempo de Nadal é frío ventureiro

se temos leña no unlleiro;

chegarán os reises á entrada de xaneiro.

                                  Imaxe extraída da Wikipedia: CC - BY - SA (Bluemoose)

Historia da Lingua Galega.

Recomendamos estes vídeos sobre historia da lingua galega, útiles especialmente para primeiro de bacharelato.

Coplas de entroido I.

O 28 de Febreiro houbo no instituto actividades de entroido. Bailaron os rapaces; os bailes e coreografías foron variados e vistosos. Recitaron coplas de entroido e contaron un conto (alumnado de 3º de ESO). Tamén houbo concurso de disfraces.
Degustamos doces destas datas que elaboraron as nais do alumnado de 4º de ESO.
Velaí unha das coplas, feita por Sandra, Andrea, Judith, Brenda e Sabela, de 3º.

Carnaval, carnavaliño,

hai festa no muíño;

veñen todos, ata o gato,

para pasar un bo rato.

Que vén o carnaval, 

todos queren cantar;

coas mans na cabeza, 

corremos a bailar.

Os disfraces son moi grandes,

son máis grandes ca os Andes,

de cores e deslumbrantes,

non coma os que había antes.

Vestirme de piruleta,

de zombie ou de chaqueta;

como imos gozar

neste máxico carnaval.

Vístete do que queiras,

como se vas de quenlla;

o que conta é saltar,

e un bo rato pasar.

Xogos para os nenos,

que ben o pasaremos,

comendo a merenda;

a ver quen acaba de primeira.

Poñemos antefaces,

con bonitos disfraces.

Doeranos a barriguiña

de comer tanta filloíña.

No carnaval hai flores

para comer na cea.

Non podemos parar,

que moi boas están.

Os nenos no carnaval,

divírtense que dá gusto.

O único motivo que hai

é que andan ao lusco fusco.

Tomade un pouco de fariña,

para facer unha orelliña.

Quero que chegue o carnaval,

para facer un gran festival.

Velaí a bandexa de doces realizada por 4º e outros postres tradicionais do Entroido.

Entroido no IES de Quiroga.

A orixe deste termo é o latín INTROITUM ("entrada"). Tamén recibe o nome de Carnaval, do latín CARNE VALE ("adeus a carne"). O mesmo sentido teñen as Carnestolendas.
Trátase, xa que logo, dunha festa popular de benvida á primavera e despedida do inverno e é unha época de carne en varios sentidos..., antes do período de abstinencia da Coresma, que comeza no día do mércores de cinza.
As orixes desta celebración que se estende por toda Europa son ancestrais e trátase dunha celebración de orixes pagás que logo incorporou elementos cristiáns.
O entroido caracterízase por ser unha festa popular onde todos participan, onde se rompen barreiras entre clases sociais, o mundo ponse ao revés, pódese cambiar de identidade, de sexo, desaparecen os prexuíxos e distincións... é tempo de excesos e de xolda. Pódese comer e beber ao límite, rirse do máis sagrado ou facer cousas que non se farían habitualmente, ás veces amparándose no anonimato que proporcionan as máscaras.
As celebracións comezaban co domingo fareleiro. Mozos e mozas corrían o entroido perseguíndose e manchándose con borralla (cinsa), farelos (casca do gran que se separa da fariña) ou fariña. Tamén se chama domingo borrallento ou das trapalladas.
Seguía os xoves de compadres: as mozas fan bonecos que representan homes e tratan de queimalos, mentres os mozos tentan roubárllelos.
Domingo corredoiro ou olleiro: lánzanse formigas e fariña (Laza) ou olas (Xinzo). O xogo consiste en pasar olas duns a outros. O que a deixe caer ten que pagar unha rolda de viño para todos.
Xoves de comadres: os homes fan bonecos que representan mulleres. Elas tentan roubalos.
Domingo de entroido: festa coa a familia e entroido (abunda a carne de porco: cachola, lacón, dente, soá, chourizos, grelos... e de sobremesa filloas, orellas e outros doces).
Martes de entroido: comida coa familia, celebración dos "testamentos" (coplas nas que se recollían os acontecementos destacados do ano) e enterro ou queima do entroido. Isto significa que rematou o carnaval.
Mércores de cinza: en moitas vilas celébrase o enterro da sardiña.
Os disfraces de carnaval foron dende sempre moi variados no mundo rural. Estes caracterizábanse por ser feitos con medios modestos, utilizando elementos que atopaban no propio entorno, pero moi creativos. Era frecuente que os homes se vestisen de mulleres e ó revés, que fosen vestidos de curas ou de monxas, ou simplemente poñían a roupa do revés para simbolizar a inversión do carnaval. Usaban roupas vellas, palla ou pólas de árbores, sombreiros de palla, cornos e peles de animais... A cara pintábana con sarrio ou, simplemente cubríana cunhas medias de muller.
Xunto a estas máscaras sinxelas perviven aínda hoxe disfraces máis ricos e vistosos. Os máis coñecidos son: os peliqueiros de Laza, os cigarróns de Verín, as pantallas de Xinzo de Limia, os xenerais do Ulla, os boteiros e foliós de Viana do Bolo, as pitas de Eiroás en Ourense, os merdeiros en Vigo, o oso de Salceda en Póboa do Brollón, os volantes de chantada, os vergalleiros de Sarreaus.
O entroido invítanos a gozar do espertar da vida despois do inverno (a hibernación do oso) celebrándoo coa familia e os colegas en fraternidade e boa compañía.
En Quiroga, como noutras zonas do sur de Lugo, recuperouse a tradición de facer os compadres e as comadres.

27 de Febreiro en Quiroga.

Os quirogueses mostran a súa creatividade enchendo a rúa principal de compadres e de comadres, ante o asombro dos viandantes que veñen á feira.

Poemas de amor

Aquí vos quedan un par de poemas de amor  para celebrar este día:

Regreso ao teu corpo

no que me afundo

para esquecelo todo.

Afondo en ti,

xa me levas

no claro día dos teus ollos.

Mergúllome no mel

da túa herba e dos teus

labios.

Sinto un río

de bolboretas lenes

enchendo as miñas veas

mar arriba a desbordarme.

Xulio L. Valcárcel

antollouseme un  tostador de pan

quero un obxeto que nos recorde

que vaia amarelando con nós

como a natacha e collo rebandas do pan de onte

que me dixo miña avoa que se fai así

e téñoche as tostas listas para cando te ergas

¿e se te vas

ou mercas un coche?

e se te vas ou mercas un coche

eu sigo facendo as tostas todas as mañáns

e énchoas de bicos e de natacha

e pégoas nos retrovisores 

fíxenllo unha vez ao cura por berrarme

porque eu era así de baixiña e non chegaba á auga bendita

e pagounas ca nai de meu pai e meu pai ofreceulle unhas ostias ó cura

e botáronnos da igrexa de toda

se te vas ou mercas un coche

mellor leva contigo o tostador do pan.

María Lado

Se vos gustaron estes poemas, tedes máis no taboleiro de Dinamización Lingüística no corredor do primeiro andar. E non esquezades recitarllos a alguén!

24 de Febreiro, Día de Rosalía de Castro.

A AELG propón a celebración do Día de Rosalía de Castro, no aniversario do seu nacemento, nos distintos centros escolares. Aquí podedes ver a presentación realizada polo CEIP Plurilingüe A Pedra de Bueu (Pontevedra).

No noso centro fixemos un recital de poemas no que participou o alumnado de diversos cursos e tamén un mural no corredor con fragmentos de poemas e ilustracións, con reelaboracións a partir de textos rosalianos. Ao final quedou bastante aceptable. O mellor a imaxe de Rosalía tomada dos billetes de 500 pesetas, realizada por Fabio, o profesor de latín. Velaí a tedes.

Fotos do Samaín 2013-14.